Analiza mechanizmów propagandowo-dydaktycznych PRL-u w „Kapitanie Żbiku”
W poprzednim rozdziale wspomniałem, iż w latach sześćdziesiątych MO szukało rozwiązania problemu niskiego poziomu zaufania dla swych funkcjonariuszy, a przez to do władzy ludowej31. Aby to zmienić postanowiono przedsięwziąć akcję propagandową, której polem działania stała się kultura masowa. W ten sposób powstały między innymi seriale telewizyjne „07 zgłoś się” i „Kapitan Sowa na tropie”, seria książek „Ewa wzywa 07” (tak zwane „niebieskie zeszyty”) i „Labirynt” czy też omawiany tutaj „Kapitan Żbik”. Wszystkie one pojawiły się w drugiej połowie lat sześćdziesiątych, wszystkie też, głównie wobec braku różnorodności, cieszyły się dużą popularnością, szczególnie w latach siedemdziesiątych. Wybór padł na trzy różne media gdyż stwarzało to możliwość szerszego docierania do różnych grup wiekowych. Dzięki temu przekaz propagandowy kierowany był zarówno do dzieci i młodzieży (komiks), do dorosłych (książka), oraz do ogółu poprzez niezwykle popularną telewizję. W wielu przypadkach scenariusze „Kapitana Żbika”, „07 zgłoś się” oraz książki „Ewa wzywa 07” były pisane przez tych samych autorów, choć niekiedy pod różnymi pseudonimami (między innymi W. Krupka, który publikował też „niebieskie zeszyty” jako Władysław Krupiński i Adrian Czobot32). W polskiej kulturze masowej tych czasów istniał, zatem swoisty nurt „milicyjny”, który można postawić obok innych popularnych tematów tego okresu jak II Wojna Światowa, podbój kosmosu czy piastowska Polska. Pojawił się on w ramach „unowocześnionych metod pracy” nowego Komendanta Głównego MO gen. T. Pietrzaka, byłego żołnierza Armii Ludowej, autora wspomnień zatytułowanych „Podziemny front” na podstawie których powstały później serial telewizyjny oraz komiks pod tym samym tytułem (kontynuacja serialu TV nosiła tytuł „Zemsta doktora von Knipprodde”)33. W myśl dewizy „nie musicie nas lubić, ale musicie mieć do nas zaufanie”34 nakazał swym podwładnym (w tym płk Krupce i płk Gabińskiemu) stworzenie linii tytułów ukierunkowanych na „budowanie pomostu między obywatelem, a strzegącym porządku funkcjonariuszem”35. Celem tego typu zabiegów miał być wzrost sympatii dla funkcjonariuszy, szacunku dla munduru i zainteresowania pracą w MO. W przypadku „Kapitana Żbika” treści propagandowe i dydaktyczne miały znacznie szerszy zasięg, co uwidacznia się szczególnie w II i III okresie trwania serii. Wyjątkowość komiksu na tle innych pozycji traktujących o pracy w MO, wynikała bezpośrednio z faktu, iż seria była skierowana do młodzieży. Sympatyczna, owiana legendą postać kapitana Żbika nie posiadał swojego odpowiednika w pokrewnych tytułach milicyjnych, gdyż w każdym „niebieskim zeszycie” (zamienna nazwa serii „Ewa wzywa 07”) pojawiał się inny funkcjonariusz MO36. Jej bohaterowie przegrywali przez to ze Żbikiem w wyścigu o popularność wśród „mieszkańców zbiorowej wyobraźni”.
Tematyka, którą się zajmuję w niniejszej pracy z pozoru dotyczy tylko Milicji Obywatelskiej. Autorzy serii propagowali treści zgodne z polityką Partii za każdym razem, gdy nadarzyła się ku temu okazja, a nierzadko i wtedy, kiedy takowej nie było. I tak obok najbardziej kojarzonej z „Kapitanem Żbikiem” tematyki milicyjnej pojawiały się dodatkowo inne, charakterystyczne dla tego okresu, do których należały: tworzenie typu bohatera socjalistycznego, idea „powrotu do macierzy”, polityka zagraniczna, czyli motyw wroga i przyjaciela, II Wojna Światowa. Każda z nich wymaga osobnego omówienia, co też uczynię w poszczególnych rozdziałach.
Podrozdzialy w tym rozdziale:
„Kapitan Żbik” jako przykład bohatera socjalistycznego: rozważania nad ideologicznym rodowodem postaci
Społeczeństwo i świat przedstawiony w „Kapitanie Żbiku”. Propaganda sukcesu oparta na stereotypach
Rodzaje i funkcje treści dydaktycznych w „Kapitanie Żbiku”
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.